BURSA’NIN İNCİSİ DÜRDANE KÖYÜ (Kuruluş: 1326)

BURSA’NIN İNCİSİ DÜRDANE KÖYÜ (Kuruluş: 1326) 

Bursa Osmangazi İlçesine bağlı bulunan Dürdane Köyü, Bursa-Yalova yolu üzerinde olup Bursa merkeze 16 km uzaklıktadır. Dolayısıyla ulaşım açısından oldukça uygun bir konumda bulunmaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 320 metre olup iklimi de Marmara iklimi etki alanı içerisindedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise yağışlı, soğuk ve karlı geçmektedir. Köyün doğusunda Kurtul ve Selçukgazi köyleri, batısında Gündoğdu köyü, kuzeyinde Gençali ve Kurşunlu köyleri, güneyinde ise Karabalçık ve Ovakça köyleri bulunmaktadır. 

Köyün ismi hakkında arşiv belgelerinde bugüne kadar herhangi bir bilgiye rastlanılmamıştır. Ancak bu konuda bazı rivayetler bulunmaktadır. Bir rivayete göre köyün isminin “dur-dinle” den, bir rivayete göre “dur-dana” dan ve bir rivayete göre de “en-görü” den geldiği ileri sürülmektedir. Ancak en doğru olanının; “Dürdane” kelimesinin inci tanesi, sevgili, kıymetli anlamlarına gelmesinden yola çıkılarak Bursa’nın fethinden sonra bu bölgede kurulan ilk Müslüman-Türk köyü olmasından dolayı köye, “Dürdane” isminin verildiği söylenebilir. Bu açıdan baktığımızda köyün ilk yerleşim yeri olarak açıldığı ve tarihsel süreçte adının hiç değişmediği görülmektedir. 

Dürdane Köyü, Bursa’nın fethini takiben 1326 yılında kurulmuştur. Arşiv belgelerinden köyün Orhangazi Vakfına ait olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla köy hakkındaki en eski belgenin de 1359/60 tarihli Sultan Orhan Gazi Vakfına ait belge olduğu bilinmektedir. Ayrıca Evkaf Defterlerinde, Tapu Tahrir Defterlerinde ve Temettuat Defterlerinde köy ile ilgili bilgilere rastlanmaktadır. Mesela 1844 tarihli Temettuat Defterinde (ki bu defter Dürdane Köyüne özel ebru kaplı, ciltli ve 24 sayfadır) köyün 64 hane olduğu görülmektedir. Her hanede en az dört kişi yaşadığını farz edersek 1844 yılında köy nüfusunun en az 256 kişi olduğunu söyleyebiliriz. 1927 yılı Bursa Vilayet Salnamesine göre köyün 119 hane, nüfusunun ise toplam 502 kişiden (261 kadın, 241 erkek) oluştuğu görülmektedir. 

Bu Temettuat Defterinde sırasıyla şu bilgilere yer verildiğini görmekteyiz: Önce hane numarası, sonra vergiye muhatap hane reisinin varsa görevi (imam veya muhtar olması gibi), sonra bir yıl önce verdiği verginin miktarı, daha sonra sırasıyla ait oldukları tımarla birlikte parça parça tarlaların dönüm olarak miktarı ve kıymetleri (varsa zeytin, dut, üzüm ve ceviz ağaçlarının adet ve kıymetleri), büyük ve küçükbaş ayrıca yük hayvanlarının adet ve kıymetleri, mükellefin toplam mal varlığının kuruş olarak ifadesi ile bunun ne kadarının emlaktan ve ne kadarının hayvanattan olduğu, ayrıca bu kaleme dâhil edilmeyen sahibi olduğu metaların kıymeti ve son olarak ta yıllık vergi miktarı belirtilmektedir. Sonuç olarak 1844 yılında köy halkının toplam 61.221 Kuruş gelir elde ettiği ve bunun 7.993 Kuruşunu vergi olarak devlete ödediği görülmektedir. 

8 Temmuz 1920’de Bursa’nın Yunanlılar tarafından işgali ile birlikte Dürdane Köyü de işgal edilmiştir. İki yıldan fazla süren işgal sırasında köy halkı gerek Yunan askerleri gerek Rum ve Ermeni çeteleri tarafından zulüm görmüş ve köy kısmen tahrip edilmiştir. İşgal sırasında Yunanlılar tarafından iki kişi şehit edilmiş, dört kişi yaralanmış ve 66 kişi de darp edilmiştir. Yunan askerleri ve çeteler köy halkını sürekli tehdit ederek para almaya çalışmıştır. Mesela köy halkından 20 Mayıs 1921’de 150 lira ve 12 Temmuz 1921’de de 300 lira gasp ettikleri belgelerden anlaşılmaktadır. Ayrıca işgal sırasında köy halkının 143.842 lira menkul ve 57.115 lira da gayrimenkul olarak zarar gördüğü bilinmektedir. Nihayet 11 Eylül 1922’de Bursa ile birlikte Dürdane Köyü de Yunan işgal ve zulmünden kurtulmuştur. 

Kuruluşundan günümüze zaman içinde geleneksel özelliklerinin bir kısmını yitirmiş olsa da bugün hala gelenek ve göreneklerini canlı tutmaya, yaşatmaya ve devam ettirmeye çalışan Dürdane köyü, verimli toprakları, temiz havası ve güzel insanı ile günümüzde de bir cazibe merkezi olaya devam etmektedir. 

Prof. Dr. Behçet Kemal YEŞİLBURSA Uludağ Üniversitesi